Gatâtich: differenze tra le versioni

Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
mNessun oggetto della modifica
Nessun oggetto della modifica
Riga 9:
|NUMABITANTI=5625|NUMQUANDO={{MSG|febbraio 2007|fervêr dal 2007}}
|SUPERFICIE=42.37|ALTITUDINE=40|PREF=0522|CAP=42043|ISTAT=035022|CATASTO=D934
|LAT=44.8052|LONG=10.4753|NOMEGOOGLE=PradṣèlPredṣèl [ed Gatâtich], piâsa Cervi 34
|ABITANTI={{MSG|Gattaticesi|ARZ=quî ed Gatâtich}}
|PATRONO={{MSG|San Mauro abate|ARZ=Sân Mâver}}|FESTAPATRONO={{MSG|15 gennaio|ARZ=15 ed znêr}}
<!-- Pradṣèl: |PATRONO={{MSG|San Matteo apostolo ed evangelista|ARZ=Sân Matèo}}|FESTAPATRONO={{MSG|21 settembre|ARZ=21 ed setèmber}} -->
|FRAZIONI={{MSG|Gattatico, Nocetolo, Praticello, Taneto|ARZ=Gatâtich, NoṣèdolNoşèdol, PradṣèlPredşèl, TanēdTanēt}}
|CONFINA={{MSG|(nord) Brescello, Poviglio, (est) Castelnovo di Sotto, Campegine, (sud) Sant'Ilario d'Enza, (ovest) Parma (PR) e Sorbolo (PR)|ARZ=(mezanôt) [[Bresèl]], [[Puvî]], (matèina) [[Castelnōv ed Sòt]], [[Campéṣen]], (mezdé) [[Sant’IlâriSant'Ilâri]], (sira) [[Pêrma]] (PR) e [[Sôrbel]] (PR)}}
|SITO=comune.gattatico.re.it<!-- fra pôch -->
|SINDACO=Rossella Cantoni|SINQUANDO=13/06/04
Riga 21:
|1931|5714|1936|5869|1951|5765|1961|5082|1971|4465|1981|4566|1991|4835|2001|5389|2007|5625}}
}}
'''Gatâtich''' ('''Gattatico''' in [[italiân]]) l'é naun cmûna in pruvînciacmûn ed Rèz5.389 Al paèiṣabitânt ed Gatâtich,la a[[pruvîncia dîred la veritê,Rèz]] l'éè dimònditra cichîn,mezdé ede alsîra palâs dla cmûnae a's câtacîrca int23 lachilômeter véladal svinântcèinter ed Pradṣèl, ch'le pió grânda[[Rèz]].
 
 
==Cunuméia e teritôri==
 
Ind al teritôri comunêl în tânti al j aşièndi agrécoli céchi e mzâni che prudûşen, tra chiêter, al [[Lambrósch Arzân]] e al [[Grâna]]. In flôra l'ativitê dal majêri, ch' l' à tôt al pôst ed còla dal filarôli ed 'n vôlta. Mó la cunumèia dal pôst la s'è arnuvêda cun al şvilóp industriêl ch' la s'è specialişêda ind la prudusiòun dal cèli frigoréferi, prefabrichê, rimôrchi, vernîş e detersîv. In dōve gh'é l'aministrasiòun comunêla, a Predşel, in pió dal municépi a gh'è la caşêrma di carabinêr, l'ufési postêl, la farmacéia, l'ambulatôri comunêl, la stasiòun dal coriêri, trèi filiêli ed bânca e dû mulèin.
 
==Stôria==
 
Gatâtich l'è un cmûn dimòndi sparpagnê; al tôş al nòm da la frasiòun dōve a gh'è stê al Cmûn fîn al 1870: dôp al municépi l'è stê spustê a Predşèl, siēlt cme sît polétich aministratîv per la só puşisiòun centrêla int al teritôri. Ânch da l'Archévi Comunêl, ch' al cumîncia int al 1805, la stôria l'è a pès e pcòun e la finés cun pôch infurmasiòun impurtânti, al pió interesânti ed còli a pêrlen dal j antîghi costrusiòun e insém i nōvi servési industriêl. Al nòm ed Gatâtich al desgniré da ''Captati'' (perşunêr) ch' êren druvê despès a fêr j intervèint ed bunéfica dal tèri int l'êlt Medioēv. 'N'êtra idèja insém a l'urègin dal nòm l'è còla che al nòm Gatâtich al deşvègna dal nòm ed persòuna ''Cat'' cun la zûnta dedrê 'd ''aticus''. Secòn diêter, invêci, al nòm a deşgniré da ''gât'' mó a 's crèd ch' la sia 'n' idèja mia giósta. L'è 'n zôna dōve l' òm al s'è fermê tânt tèimp fa, l'è stêda abitêda préma da i ''Galli Cenomani'' e, dôp, da i rumân ch' a j àn fundê ''Tannetum'', un cèinter in flôra préma ed tót ai tèimp 'd Avgósto. Dôp avèir cgnusû l' avtoritê farnèişa, pó còla di Sforza, pó còla papêla, francèişa e avstriàca, al paèiş l'è stê fât cmûn int al 1805 e int al 1853 l'è pasê uficialmèint a la Diocéşa ed [[Rèz]].
 
===Tannetum===
Mó tóta la stôria antîga dal cmûn la partés da la fantâstica ''Tannetum'' o dmèj da ûn di dû bōregh ed la sitê rumâna: Tanêto e Sânta Eulalia (incô [[Sant'Ilâri]]); ânca se l'òm al gh'êra, in sté zôni, dimòndi préma. In sém a l'urégin ed ''Tannetum'' a gh'è la teoréia ed soquânt studiōş ed l'època ertósca, tra quî Ribezzo, Schulze e Trombetti, che l'unésen al dío Thann o Tannias, e còla, da pôch preşentêda da Serra, che al gniré da un nòm gâlich, che al sré stê un bôsch sâcher ed quêrsi, che al lègn, réch ed tanèin, l'êra druvê per curêr dal malatèi e per la cûnsa dal pèli. Atâch a Tanêto a gh'è un'impurtânta zôna ed rèst antîgh, dōve é stê catê ed la rôba ch' la va da i prém tèimp ed l'etê ed la prêda a la fîn dal peréiod Antîgh, cme al simitèri dal Furnêş ed Sânt'Ilâri, a mezanôt de sté zôna a s'è catê un pôst dōve in tèimp indrê a gh'è stê d' j etrósch e a st' època a s'arfân i tânt rèst pió impurtânt. Int al V sècol p.C. ind al capîr i prém segnêl che la civiltê etrósca l'êra drê andêr zò, i ''Celti'' (Gâl ed la tribó di ''Boi''), àn cumincê a smercêres, mìa sèinsa ed fêres la guèra cun viulèinsa, cun la popolasiòun ed cultûra etrósca. Ân cucê indrê cme ''bârber'' i Celti che deşgnîven da d'ed là dal j Êlpi, àn fundê di nōv cèinter e àn rinfursê i vilâg etrósch ch' a gh'êren bèle, tra quisché al chêş ed [[Bresèl]] e fôrsi ânca Tannetum. Int al 268 p.C. i rumân, cun la fundasiòun ed ''Ariminum'' ([[Rèmin]] dal dé d'incô), àn cumincê, sgnêda da viulèint scûnter cun la popolasiòun cêltica che da quêşi dû sècol gh'è stêven, còla ch' la srà l 'ocupasiòun ed la [[Pianûra Padâna]]. Int al 218 p.C. a gh'è stê, a tâch a ''Tannetum'', ûn di scûnter pió cgnusû e impurtânt ed la cunquésta fr'al Pretōr Lucio Manlio, ajutê da i ''Cenomani'' ed Bresèl, e i ''Boi'' arblê. Cîrca trî sècol dôp ''Tannetum'' la vîn numinêda cme òna dal 22 sitê ed la ''Regio Octavia'', presapôch l' [[Emélia-Rumâgna]] dal dé d'incô, dōve l'imperadōr Avgósto l'à divîş l'Itâlia. Int al III sècol dôp Crést sèmbra che al strêdi, ch' unîven i pôst luntân, âbien cumincê a spustêres vêrs al sitê atâch ed [[Pèrma]] e [[Rèz]], cun la cunseguèinsa che ''Tannetum'' la pêrd còla ch' l' è stêda la só impurtânsa ind la stôria ch' l' êra dêda sōl dal fât ch'l' êra in un pûnt stratègich pr' i colegamèint dal setentriòun ed la Peníşola sìa al só intêren che vêrs la Ligória per còst,bèle préma ed la só viulèinta ruvîna, l'îva cumincê un lèint andêr zò. A 's cgnòs bèin pôch ed la ruvîna ed ''Tannetumm''; al nutési ed la pêrt ed la stôria da la fîn ed l'Antichitê al Bâs Medioēv în schêrsi e a pès e pcòun. Prubabilmèint la sitê l'è andêda a drê a còl ch' l' è stê al lèint regrès ed l'Impêr Rumân. Dôp un cûrt peréiod ed règn Gôtich în gnû dôp d' j ân ed cunfuşiòun e scuriasêdi barbârichi, fîn a l'arîv di Longobêrd e da l'inési dal lōr règn. L'è in sté mumuèint che s'unés la vicènda, trâgica, ed la ruvîna ed ''Tannetum''. L'ûltma citasiòun stôrica la pêrla ed còl ch' è capitê in cl' època pôch préma dal fât.
 
 
===La grânda batâlia dal 218 p.C.===
Ind la prèmavèira dal 218 préma ed Crést é stê fât la batâlia, la facènda l'è arcurdêda ind al j ôvri di studiōş de stôria Polibio e Tito Livio. Prufitând ed l' atâch 'd Annibale a l'Itâlia (inési ed la Secònda Guèra Pónica), i Gâl Boi da pôch més sòta, a s'în arblê a [[Råmma|Ròma]] e àn asaltê i magistrê rumân che prôpria in còl peréiod êren a drê fêr la centuriasiòun di teritôri ed Piaşèinsa e Cremòuna (colôni che êren stêdi fundêdi ind al 'stès 218). I magistrê, ch' în ciapê ed surprèişa da la rivulusiòun, guidê dal vèc còusol Caio Lutezio àn catê scâmp ind la pió sicûra [[Mòdna]]. Mó, i Boi, che s'êren aleê cun al j êtri tribō gâlichi padâni e cun Annibale, àn ciapê d'asèdi la sitê e a gh' l' àn cavêda a ciapêr perşunêr i cmandânt rumân dôp avèi fât fînta ed tratêr la pêş. Al pretōr Lucio Manlio, che a's catêva ind la Pdânia a câp ed la Quêrta Legiòun, l'è stê invujê a dêregh 'na mân. I Gâl, che i vinsîva nisûn in d' j atâch ed surprèişa, j àn asaltê a l'impuvîş, ind la fésa furèsta pantanōşa ch' la quacêva al zôni, l'eşêrcit rumân in mêrcia 'd aşvinamèint. L'è stêda 'na batâlia cun môrt e frî e i rumân, pôch preparê al cumbatimèint ind al stréch (la lōr straordinâria urganişasiòun stratègica e militêra la funsionêva sōl in camp avêrt), gh'àn avû dimondi môrt: pió ed mèl òm. I suldê rumân, mêl ridòt , s' în ritirê e în stê custrét a serchêr scâmp int al presédi ed ''Tannetum'' (Polibio III, 40) dōve în gnû circundê e asediê da i Boi. I rifurnimèint a prîven rivêr sōl lòungh al fiòm Èinsa da i Gâl Cenomani, aleê di Rumân, acampê a Brixellum (Bresèl), sti rifurnimèint àn permés a j asediê ed reşestér. Ròma gnûda a cgnusèinsa ed la nutésia dal fât, l'à inviê in ajót ed Lucio Manlio 'na legiòun rumâna e sincméla suldê aleê: trópi bèle destinêdi a Publio Cornelio Scipione ch ' al duvîva partîr per Marsélia a fermêr Annibale préma ch 'al pasésa al j Êlpi. Al trópi in socōrs, cmandêdi dal pretôr Ciaio Attilio, în rivêdi dèinter Tannetum sèinsa cumbâter, perché, i Gâl, per la paûra ed la reasiòun rumâna, ind al fratèimp a s'êren ritirê. Tito Livio l'à scrét che, sèdeş ân dôp, al còunsol Caio Servilio a gh' l' à cavêda a liberêr só pêder ch' l' êra stê fât perşunêr insèm a C. Lutezio, ''ad vicum Tannetum'', oséja atâch al vilâg ed Tannetum. Tannetum l'è stê dòunca ûn di prém cèinter abitê ed la regiòun a 'd aleêres cun Ròma e a sustgnîr la cunquésta, gnûda dôp, ed tóta la Padânia. Tannetum l'è dvintêda ''municipium''. Al statût municipêl al gnîva dê ai cèinter nasû préma di rumân in sègn ed rispèt per la lōr tradisiòn d'indipendèinsa.
 
==Al Musèo Cervi==
 
Al Musèo l'è 'na lêrga cà da cuntadèin ch' l' è insém a i Câmp Ròs, un sît ed cîrca 16 èter ind al mèz ed la [[Pianûra Padâna]]. Ind al muséo a gh'è di documèint e testimuniânsi divêrsi lighêdi a la vicènda stôrica di Sèt fradê, a la [[Reşistèinsa]], a la cultûra cuntadèina, més insèm ind la cà dōve i Cervi în rivê int al 1934. L'idèja 'd un miusèo ed la Reşistèinsa e 'd la stôria dal muvimèint cuntadèin l'êra bèle preşèint int i ân '60 quân Alcide Cervi, pêder di sèt fradê fuşile da i fasésta per rapreşâlia a la matèina dal 28 dicèmber 1943, al decidîva ed dêr al Cmûn ed gatâtich e a la [[ pruvîncia ed Rèz]] la colesiòun di ricôrd e dal testimuniânsi dal sacrifèsi di sô fiôl. Int al muséo în colesionê in pió atrès relatîv al lavōr e a la véta ed 'na famèja ed cuntadèin ind la préma metê dal XX sècol. Al muséo l'è còl ch' al dà al j idèj 'd un fés calendâri ed riuniòun, mòstri e ativitê culturêli a gh'è dèinter 'na bibliotêca de stôria ed l'agricultûra e 'na colesiòun ed quêder ed pitôr ''naif''. Ind al sît ch' al circònda la cà è stê fât un pêrch agro-ambientêl cun dal piânti dal pôst e elemèint tèpich dal paesâg agrécol ed la pianûra padâna.
 
==L' Amdâja al Valōr Civîl==
 
Int al 2006 al Presidèint ed la Repóblica italiâna Giorgio Napolitano l'à dê al Gunfalòun dal Cmûn ed Gatâtich l' Amdâja d'Argînt al Valōr Civîl cun cla mutivasiòun ché:
 
{{CITAZIONE|
"La fiera popolazione del piccolo centro reggiano si sollevava contro i nazifascisti, partecipando con coraggiosa determinazione ed altisisma digintà morale alla Resistenza.
Oggetto di feroci rappresaglie, razzie e barbarie, sorretta da indomito spirito patriottico, e da profonda fede negli ideali di liberà e di giustizia sociale, sopportava la perdita di un numero elevato dei suoi figli migliori, dando luminoso esempio di adbegazione, di incrollabile fermezza ed amor patrio".}}
 
== Materiêl pr'andêregh in fònda ==
{{BIBLIOGRAFIA
|RIFERIMENTI=
#Gattatico : notizie storiche e immagini del territorio Testi e fotografie curate da Claudio Mori. - Gattatico : Comune, 1984
#Storia e cronaca di Gattatico. - Parma : La nazionale, 1972.
#Ubaldo Bertoli - Partigiani: Museo Cervi, Gattatico, 18 giugno-28 agosto 2005 ; a cura di Gianni Cavazzini e Gianni Cugini. - Parma : MUP, 2005
<!--|COLLEGATE=...><!-- NOTE=2|--><!-- |TRADUZIONE=...-->}}
==Sît==
[http://www.fratellicervi.it/| Sît dal Muséo Cervi]
 
{{ProvREGGIO}}