Lyndon B. Johnson: differenze tra le versioni
Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
Creata pagina con "{{Metacaixa |id=0 |color= |bt1=Miranduléś |bticona1=16px |ps1= __NOTOC__ {{dialort | dial=Miranduléś}} File:Lyndon_B._Johnson%2C_photo_po..." |
Nessun oggetto della modifica |
||
Riga 9:
{{dialort | dial=Miranduléś}}
[[File:Lyndon_B._Johnson%2C_photo_portrait%2C_leaning_on_chair%2C_color_cropped.jpg|
'''Lyndon Baines Johnson''', cgnusû méj cuma '''Lyndon B. Johnson''' o anc scurtâ in '''LBJ''' ([[Stonewall (Tèxas)|Stonewall]], 27 'd Agóst dal 1908 - [[Stonewall (Tèxas)|Stonewall]], 22 ad Śnar dal 1973, a s lèś /ˈlɪndən ˈbeɪnz ˈdʒɒnsən/ in [[ingléś]]) 'l è stâ 'n pulìtic americàṅ dal ''partî demucràtic''. 'L è dvintâ 'l 36śum presidènt di [[Stat Unî]] al 22 ad Nuvémbar dal 1963, data dla mòrt ad [[John Fitzgerald Kennedy]] masâ in 'n atintâ a [[Dàllas]]. Dimóndi ambisióś, c'n i sò 1,93 cm 'd altésa 'l è stâ 'l presidènt americàṅ più élt ad tut dòp [[Abraham Lincoln]].
'L è armàś in carga anc p'r un secónd mandâ pîṅ in fiṅ a 'l 20 ad Śnar dal 1969 quànd 'l à decìś ad ritiràr-as da la pulìtica, stuf e cun di prubléma 'd salùt, sénsa vlēr cumpétar c'n al republicàṅ [[Richard Nixon]]. 'L è arcurdâ p'r èsar stâ 'l presidènt di “dirìt sivìl” anc p'r i négar, lò ch'al daśvgnìva da 'l sud, par la lòta a la puvertà e p'r avér ślargâ la quaciadùra dal sistéma sanitàri nasiunàł dand vita a 'l [[Medicare]] (p'r i vèć) e a 'l [[Medicaid]] (p'r i puvràs) prima dla rifórma dal 2000 ad [[Barack Obama]], 'l [[Obamacare]].
In pulìtica furastéra al s è invéci insaplâ dal tut in dla guèra dal [[Vietnam]].
== Biugrafìa ==
Nâ in un paiśèṅ dal sèntar dal [[Tèxas]], ''Lyndon'' da pìcul al s adàta a far tut i mistēr più pòvar cuma 'l muradōr, al custôd e 'l lavadōr 'd pavimènt. Sò nunòṅ 'l éra 'n [[cowboy]] ch'al tgniva adrē a 'l bèsti méntar sò pàd'r al fava 'l cuntadèṅ.
Dvintâ più grand al s davśìna a la pulìtica laurànd cuma segretàri dal deputâ texàṅ ''Richard M. Kleberg''. ''Johnson'' al taca a studiàr léǵ a la [[Georgetown University]], pò al spóśa gl'idéi ad [[Franklin Delano Roosevelt]] dand-ag na maṅ p'r al prugràma dal [[New Deal]] anc s'in séguit al ténd a lasàr da na banda la cumpunènt ''liberal'' par dvintàr un pulìtic ch'al guàrda da piò a 'l sèntar, esénd lò 'n óm dal sud.
In dal 1934 al spóśa la ''Claudia Alta Taylor'' dita ''Lady Bird'' ch'la gh dà dū fiōli, la ''Lynda Bird'' e la ''Luci Baines''.
=== Servìsi militàr, elesiòṅ a 'l cungrès e apòǵ a ''Kennedy'' ===
[[File:Senator Lyndon Johnson.jpg|280px|thumb|left|Al senadōr in di an Sinquànta]]
In dal 1937 ''Lyndon'' al vîṅ elèt a la ''Càmbra di Rapreśentànt'' ma pò al partìs par la [[Secónda guèra mundiàla]] faghénd 'l ufisiàł in marìna. In dal 1949 al dvènta senadōr dal [[Tèxas]] baténd p'r 87 vōt su dagnóra un migliòṅ al republicàṅ rasìsta [[Coke R. Stevenson]].
''Johnson'' al tgnarà strica cla carga lè in fiṅ a 'l 3 ad Śnar dal 1961 quànd al senadōr dal [[Massachusetts]] [[John Fitzgerald Kennedy]] 'l al sarnìs cuma vice par cùrar in dgl'elesiòṅ presidensiàli dal 1960. ''Johnson'' 'l éra a 'l cmand dal ''partî demucràtic'' da 'l 1953 ma 'l ivâ pardû listés 'l primàri sèg. Anc se fra i ''Kennedy'', specialmènt [[Robert Kennedy|Robert]], e lò i rapòrt i n éran minga tant bòṅ, a s pōl dar che ''John'' 'l àppia ciamâ lò par dar-ag na maṅ a muciàr sù di vōt in dal sud. E i vōt da cal bandi là i rìvan dabòṅ in [[Tèxas]], in [[Luiśiàna]], in [[Arkànsas]], in [[Geòrgia (USA)|Geòrgia]], in [[Carulìna dal Nòrd]] e in [[Carulìna dal Sud]] mént'r al [[Missisìpi]] e 'l [[Alabàma]] i ìvan vutâ invéci p'r un demucràtic di suo, [[Harry F. Byrd]].
Batû al republicàṅ [[Richard Nixon]], al 20 ad Śnar dal 1961 ''Lyndon'' al dvènta acsè vice-presidènt di [[Stat Unî]].
=== La mòrt ad Kennedy ===
Al 22 ad Nuvémbar dal 1963 al presidènt [[John Fitzgerald Kennedy|Kennedy]] al mōr cupâ mént'r al giràva in màchina p'r al stradi 'd [[Dàllas]] insém a sò mujér, la [[Jackie Kennedy]], e a 'l guvenrnadōr dal [[Tèxas]] [[John Connally]] ch'l armàgn frî gravemènt. A sparàr-ag 'l è 'n èx militàr ciamâ [[Lee Harvey Oswald]]. ''Lyndon'' al dvènta presidènt a 'l sò pòst cla nòt lè giurànd in d'l aparéć ch'l éra drē a purtàr al cadàv'r a [[Washington]].
A 2 ad Luj dal 1964 ''Johnson'' al firma la léǵ su i dirìt sivìl p'r i négar cun 'l ajùt deciśìṿ di republicàṅ (specialmènt qvéi dal nòrt e dla còsta òvest) parchè vint di vint-i-òṅ senadōr demucràtic [[dixie]] i gh'ìvan vutâ cóntar méntar qvéi di àtar stat i éran tut da la sò banda (a part òṅ su quarànta-siē).
=== Elesiòn presidensiàli dal 1964 ===
[[File:ElectoralCollege1964.svg|300px|thumb|right|La mappa di Stat vins par Lyndon (in blù)]]
[[File:Lyndon_Johnson_signing_Medicare_bill,_with_Harry_Truman,_July_30,_1965.jpg|300px|thumb|right|Lyndon al firma la léǵ dal “Medicare”]]
In di elesiòṅ presidensiàli dal 1964 cóntar [[Barry Goldwater]] 'l è bòṅ ad purtàr a cà 'l 61,1% di vōt e tut i stat a part 'l [[Ariśòna]], al stat ad cà dal sà rivàl, e 'l sud ad [[Dixie Land]] da la [[Luiśiàna]] a la [[Carulìna dal Sud]], ch'i gh vòltan 'l spali in blòc dòp che lò 'l iva firmâ al “Civil Rights Act of 1964” dand i dirìt sivìl anc a i négar. ''Johnson'' 'l è stâ acsè 'l ùnic candidâ demucràtic dla stòria a vìns'r in [[Alàska]] e 'l ùltim dal sò partî a vìns'r in [[Dakòta dal Nòrd]], [[Dakòta dal Sud]], [[Idaho]], [[Kànsas]], [[Nebràska]], [[Oklahoma]], [[Utah]] e [[Wyoming]].
Cunfermâ presidènt a la granda, ''Lyndon'' al dà vita a 'n prugèt ciamâ “''Great Society''” (''Sucietà Granda'') par cumbàtar la puvertà e l'ingiustìstia rasiàla tirànd fóra di bèsi par finansiàr l'istrusiòṅ, dand anc dal bórsi 'd studi, la salùt pùblica e i traspòrt.
In camp èsar al dà fidùcia a 'l generàl [[William Westmoreland]] par dar-ag dèntar cun la guèra in [[Vietnam]]. Tròp tard al s rénd cònt dal śbali pruànd a far la paś sénsa sucès. ''Johnson'' al decìs acsè ad dar-'g a muć cun la pulìtica c'n un dascōrs televiśìṿ a la nasiòṅ in dal Mars dal 1968 e 'l tórna a vìv'r in dal sò [[ranch]] a [[Stonewall (Tèxas)|Stonewall]] in du 'l murà sinc an dòp p'r un atàc ad cōr dòp ch'l iva tacâ incóra a fumàr anc s'l iva patî 'n [[infàrt]].
== Culegamènt estéran ==
* {{en}} [http://www.lbjfoundation.org/ Al sit ufisiàł dla fundasiòṅ ''Lyndon Baines Johnson'']
== Àtar prugèt ==
| |||
