Paradòs d'l impicâ
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Miranduléś |
Al “paradòs d'l impicâ”, cgnusû anc cuma 'l “paradòs dl'interugasiòṅ a surpréśa”, 'l è 'n paradòs lògic strulgâ da 'l matemàtig Martin Gardner. A s trata 'd un paradòs ch'al cata rispòsta in di ragiunamènt dla lògica sfumàda.
Descrisiòṅ dal paradòs
Un giùdas al cundàna a mòrt un parśunēr dgénd-ag sōl ch'al sarà impicâ a meśdè 'd un dè dla stmana a vgnir da lunadè a venardè e che par lò a sarà na surpréśa. Al delinquènt al gh pénsa bèṅ sù e al riva a pinsàr ch'al la scamparà faghénd al ragiunamènt descrìt chè 'd sóta.
P'r èsar cupâ 'd venardè al parśunēr al gh'arév 'd ès'r incóra viṿ giuidè dòpmèśdè mo s'a sucidìs un quèl dal gènar a n sarév piò na surpéśa èsar masâ 'l dè dòp (esénd 'l ùltim giōran ch'a gh armàgn), dònca 'l venardè al gh'à da èsar scanślâ. Mo in cla manèra chè 'l ùltim dè bòṅ par l'impicagiòṅ al dvènta 'l giuidè ch'al gh'à da èsar tirâ via anc lò parchè a n sarév piò na surpréśa 'l mercurdè par la stésa pinsàda. Faghénd al stés ragiunamènt a 'l indrē al cundàna 'l è sicûr ad far-la franca mo invéci al vîṅ masâ mercurdè.
Spiegasiòṅ
Tachém c'n al dir ch'al fat ad cuntàr a òṅ ch'a sucedrà un quèl a surpréśa più avànti 'l è bèla ruinàr la surpréśa e al 'l è incóra da piò s'a gh'è pôc dè prima ch'a sucéd al fat. Calculànd al paradòs in na questiòṅ ad prubabilità a s pōl dir séns àtar ch'al fat ch'al masamènt a gh sia subìt al prim dè l'è na surpréśa 'd sicûr parchè al parśunēr al sà ch'l'impigagiòṅ la gh pōl èsar in òṅ di sinc dè a vgnir dònca, s'la gh fus pròpria 'd lunadè, chi lò al n la sa spetàva briśa esénd 'n evènt par lò ch'al gh'iva na prubabilità 'd 1/5. Andànd avànti c'n i dè la surpréśa la gh armàgn sōl fiṅ a mercurdè dla matìna (1/3) parchè bèla da la basōra in avànti al risć 'd èsar masâ al pasa a 1/2 dònca a n è piò 'n fat minga atéś pinsànd a la lògica.