Pàm

C'l artìcul chè 'l è scrit in Mudnés

Al pàm (o pòm) l'è al frùt ed l'èlber cun l'istèss nòm.

I urégin dal pàm i vìnen da l'Asia: adèsa in Itàlia agh én in teoréa duméla qualitê ed pàm, anch se quelchidùn l'è andê pérs.

Al pàm l'è un frùt ch'as pól catèr tót l'an; l'advèint matùr tra la fin d'agòst e la metê d'utóber.

Al tèimp in dal quel un pàm al tin a bòta l'è dimòndi advérse a secànda ed la qualitê, mo vést ch'l'è pin di àcid orgànich as pól conservèr ed nòrma tra un e quàter més.

Per cunservèr i pàm in ónna bòuna manéra is tìnen a 'na temperatùra ch'la và da 1.0 a 3.5 °C cun umiditê ed circa 59-68%.

Al pàm al gh'à vitamèni importànti, cóm la provitamèina A, al vitamèini B1, B2, B6, E e C, niacina e ètri lavór.

I pàm is pólen magnèr da per lór, mo is pólen anch druvèr in cusèina da fèr di prémm, di secànd e anch di dólz. In pió, al 's pól anch druvèr da fèr in cà di màscheri ed blàssa. Al pàm l'è un bòun amìgh dla blàssa: l'agh à pòchi pòchi calorìe e, gràsia ala pectina, la dà 'na man a sparìr via tót i lavór tòsich in dal corp. As pól anch druvèr per fèr di tratamèint a la pèla, la fà dvintèr lucèint e nóva.

Di èter lavór ch'is pólen fèr cun i pàm i én: i sócch ed frùta, al sìder, òli ed rumèli 'd pàm, (al dróven dimòndi in di paés dal nord Europa, as fà lavurànd al sócch e al sìder), di crémi^[1], fèti ed pàm sacch, bevàndi alcòlici.

Pàm in dla cultùra

Al pàm l'è al sémbol dla zitê ed New York;
La fòla ed Guglielmo Tell la dis che lê lò al gh'àbia avû da tirèr na fràssa in d'un pàm sóvra la zócca 'd sô fiól;
Secònd la legènda Isaac Newton l'à capî la lég' ed gravitaziòun;
In dal film ed Walt Disney, ispirê a la fòla di fradê Grimm Biancaneve e i sette nani, al pàm ed la stréga per Biancaneve al gh'à dal velèin;
Paride, in dla mitologéa, l'à dê in reghèl ad Afrodite, vést che l'éra la dànna pió bèla dl'Olimpo;
Al frùt ch'l'à fat blisghèr in tentaziòun Adamo ed Eva as dis ch'l'éra un pàm;
Al pàm con un mursgòt l'è al sémbol dl'aziènda Apple Inc. (e infàti al sô nòm al vól pròpria dir pàm);
Avalon, l'isolòt di lébber ed Re Artó, al vól dir tèra di pàm.