Mzàn
Artìcol in dialètt pramsân
Evoluzione demografica
Mzàn o Amzàn (Mezzani in italiân ) l'è n c'món äd 3.055 abitant, ad la Bàsa Pramsàna.
A difarénsa d'etär c'món an gh'è mja un centär gros e d'il frassjón ma l'è costituì da divèrs paés pö o meno d'il stèsi dimensjón. Al nom Mzàn al vén dal latén Medianus c'a vól dir in mèza a. Töt i paès dal c'món da ch’indré j’érin dj’isòli in meza al Po. I paés j’en: al Casäl, Mzàn di Rondin, Mzàn Sora e Mzàn Sott, j’én invéci ciòp ed cà: Bóca d’Ensa, il Giäri e la Vâl. Al dialét d’Amzàn cme cól dla bàsa l’è influnsé da col de d’là da Po mo anca un pò da col ed Rèz.
Storiä
modifica
In t’al Medioêv i s’en formädi j’isòli in t’al Po, prima cóla dal Casäl, pò cóla d’Amzàn Sora e pò vers al 1300 Mzàn Sott. Mzàn di Rondin subita l’era de d’la da Po, pò dop’un’aluvión al fiöm a s’è spostè e al l’ha stachè dal cramónés par tachäräl al pramzàn. Mzàn Sott e Sora fin da l’inési j’érin téritori dal Vèscòv ad Pärma, che a Mzàn Sora a gh’äva anca al sò palass, l’era una spèci ed stât indipéndent. Töt l’è fnì in t’al 1763 quand’al Duca ad Pärma l’ha costrètt al Vèscòv a daräg il sò possión d’j Amzàn. In t’al 1861 al c'món insèma con Pärma l’è pasé sóta l’Italia.
Geografiä
modifica
Al c'món d’Amzàn l’è in tl’estrémité nord-est dla Provincia ad Pärma, in mèz a la Pianura Padana e al conféna con tre provinci: Rèz, Mantua e Cramóna. L’è traversè dal Po e da la Pärma cl’as böta in Po dòp Amzàn Sora e da l’Ensa c’la va in Po contra Barsèl.
A Mzàn j’én nassù
modifica- Clemént Bondi (Clemente Bondi) (Mzàn Sora 1742 - Vienna 1821) religiós e poeta
- Giusèp Ródinzón (Giuseppe Rondizzoni) (Mzàn Sora 1788 – Valparaiso 1866), généräl cl’a combatù con Napóléón e pò in Cile.
- Giusèp Cantón (Giuseppe Cantoni) (Lindzón ad Barsèl 1841 - Casäl 1909), musicista e fondatór dal Concerto Cantoni.
- Enrico Benassi (Casäl 1902, Pärma 1978), pitór.
- Rino Varnéss (Rino Vernizzi) (Mzàn Sott 1946), sónador af fagòt a livèl internassionäl, l'ha soné part tant'an in tl'orchestra dl'academia nassionäla ad Santa Cecilia ad Róma.
Albarèin • Bàrdi • Bedònia • Barsäi • Bóri • Al Burgh • Busé • Calistàn • Coléc • Colórni • Cumpiàn • Cornìj • Flén • Fidénsa• Funtanlé• Fontvìv • Fornöv • Langhiràn • Lesgnàn • Medsàn • Mzàn• Mónc • Montcrüghel • Neviàn • Nozèi • Palanzàn • Pärma • Pelegré • Pulésen • Rocabiànca• Sèla• Säls• Sansgònt • Sèsa • Solgnàn • Suràgna • Sòrbol • Trénz • Tisàn • Tòrnol • Torìl • Traversédol • Tricasèl • Valmùsla • Varàn • Värz • Zibèl