Guèra fradda
Artéccol in dialàtt bulgnaiṡ
L'è stè ciamè Guèra Fradda cla situaziån ed lît brîsa ed guèra ch'la i è stè stra dû blûc internaziunèl, ciamè par la pió Ovest (sîra), ch'la cunprandèva i Stèd Uné e i låur alleè d'la NATO) e Est (maténna), con l'Ugnån Soviêtica e i só alleè dal Pât ed Varsâvia, stra la fén d'la secånda guèra mundièl e i ûtum ân dal Novzänt (tra sé e nå 1945 - 1990).
Stäl lît al n guinténn mai na vaira guèra, parché tott e dû i avêven la bånnba atòmica pr'evitèr ed fèrs atachèr. In totta la guèra fradda i arsenèl nucleèr däl dåu superputänz i gnénn carsó sänza dsmétter fén a l'ûtma êpoca (1979 - 1989), quand i s miténn d'acôrd (accordi START) par ridûser ed brótt i arsenèl nucleèr. Int'la guèra fradda la cuntraposiziån stra la cåursa ali èrum ch'la parêva ch'an s pséss brîsa farmèr e i tentatîv frecuént ed controlèr i èrum stra USA e URSS i gnénn negoziè con i aiûd dl ONU.
Par definîr la grandazza d'la lît ed pusiziån, interès divêrs, prupagànda e aziån ed dstûrb ch'al s éren creè, send ch'i esêrcit i n s dscuntrénn prôpi, i strulghénn la parôla guèra fradda.
I én stè nezesèri äli atenziån, la diplomazî par stianchèr äl lît armè e fèr in môd ch'la n scupiéss 'na guèra chèlda, ch'la s sré slarghè e advintè pió intänsa.
La lît la gêva avair däl radîs socièl, puléttichi, ecunòmichi, filosôfichi e culturèli diferänti. Ai én stè däl viulänti guèr ed propaganda stra i blûc d'l USA e d'l URSS: l'Est ai dèva cåntra a l'Ovest parché l'éra pr'al capitalîsum, la borghesî e l'imperialîsum, ch'i mitêven int un cantån i puvrétt e al lavurîr, mänter ch'l Ovest dèva cånter a l'Est e al ciamèva l' inpêr dal mèl, incarnaziån dal totalitarîsum a fåurma ed ditatûra comunéssta.