Fasìśum

C'l artìcul chè 'l è scrit in Miranduléś

«

Il fascismo si è presentato come l'anti-partito, ha aperto le porte a tutti i candidati, ha dato modo a una moltitudine incomposta di coprire con una vernice di idealità politiche vaghe e nebulose lo straripare selvaggio delle passioni, degli odi, dei desideri. Il fascismo è divenuto così un fatto di costume, si è identificato con la psicologia antisociale di alcuni strati del popolo italiano.»

(IT)(Antonio Gramsci, L'Ordine Nuovo 26 'd Avrìl dal 1921)

«

Al fasìśum al s è preśentâ cuma 'l anti-partî, 'l à vèrt al pòrti a tut i candidâ, 'l à parmés a 'n squantèr'n ad gint diśurdnàda 'd quaciàr cun na varnìś 'd idéi pulìtighi insèrti e minga tant ciàri al trabucàr salvàdag dal pasiòṅ, dgl'òdi, di deśidèri. Al fasìśum 'l è dvintâ acsè un fat ad custùm, al s è identificâ cun la psiculugìa anti-suciàla dna part dal pòpul itagliàṅ.»

(MUD)

Al Fasìśum 'l è 'n muimènt pulìtig nâ in Itàglia a 'l inìsi dal XX sécul, prinsipalmènt ad òpra 'd Benito Mussolini. Soquànti dal sò idéi i s èṅ pò stramnàdi in séguit in àtar stat 'd Európa e dal mónd anc se cun dal caraterìstichi difarènti.

A s trata 'd un muimènt ad caràtar nasiunalìsta, autoritàri e tutalitàri, ma in dal stés tèmp rivulusiunàri, traśgresìṿ e cónt'r al règhli e 'l sistéma (famóś 'l è 'l sò dit manifèst «A n m in ciàva gnint») ch'al tgniva adrē a 'n cap carìśmatic dit al Duce. 'L è stâ batśâ cuma anti-capitalìsta, reasiunàri e pupulìsta su 'l piàṅ ideulògic méntar dascurénd su 'l piàṅ suciàl al ténd a diféndar la pruprietà privàda e la diviśiòṅ dla sucietà in clas.

Al sò raìś i s càt'n in di an ch'i vgnìvan prima dla prima guèra mundiàla in di muimènt dal futurìśum ad Filippo Tommaso Marinetti, in dal decadentìśum ad Gabriele D'Annunzio e in dimóndi àtar pensadōr pulìtic dla rivìsta „Il Regno“.

In dal cōrs di an in du 'l à cmandâ in Itàglia, dit „vintèni“, al fasìśum 'l à dâ na viśiòṅ antrupulògica dal pòpul itagliàṅ cun dal pulìtighi educatìvi, culturàli, eugenètichi par finìr faghénd dal léǵ rasìsti e antisemìti. In d'l ùltim perìud, prima dla secónda guèra mundiàla, al muimènt fasìsta al s è ligâ dimóndi a 'l naśìśum tedésc 'd Adolf Hitler.

Culegamènt estéran

(IT) La schéda dal fasìśum su 'l sit dla Treccani