Echinucóccus granulóśus
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Miranduléś |
'L Echinucóccus granulóśus (nóm sientìfic “Echinococcus granulosus”) 'l è 'n bêg parasìta di caṅ e di lóv, ch'i èṅ i sò òspit definitìṿ, e di àtar mamìfar dumèstic (bóv, péguri, gugiōi) in dua al viṿ al sò stadi larvàł (òspit intermèdi) e in dua al fà dal cisti dimóndi periculóśi. Anc 'l óm 'l al pōl ciapàr, magnànd di sò óṿ stramnâ in dla vardùra [1], e quànd 'l al fà al s bèca 'n mâł ciamâ Echinucuccóśi cìstica ch'la pōl purtàr a di prubléma grâṿ a tiràr fiâ e dal disfunsiòṅ epàtichi a secónda ch'al culpìsa i palmòṅ o 'l fégat ('l è difìcil, ma minga impusìbil, ch'al finìsa invéci da n'atra banda cuma 'l sarvèl, la milsa, i òs, i rêṅ, al cōr o di àtar mùscui).
Cal parasìta chè da grand 'l è lung da tri a nóṿ mm, al gh mét pôc piò 'd un méś par śvilupàr-as, e 'l è fat da soquànt pès difarènt:
- un cô ciamâ “Scòlas” ch'al gh'à quàtar vintóśi, ch'i gh sarvìsan par tgnir-as stric a 'l budèli di caṅ in dua al cata da magnàr, e da vint-i-òt a sinquànta unsèṅ;
- un còl;
- tri proglòtad (part dal còrp separàdi cuma qvéli dla furmìga), òṅ minga madûr, òṅ madûr e òṅ gràvad. C'n al pasàr dal tèmp al bêg al lasa libra l'ultma part (qvéla gravda), in gènar una a la stmana, ch'la finìs fóra da 'l budèli insém a i pét.
Quànd un mamìfar (bèsti o anc 'l óm) al magna al sò larvi stramnàdi in dl'èrba o in dla vardùra al s mala anc lò. Al larvi i finìsan in dal fégat o in di palmòṅ d'l òspit in dua i faṅ dal cisti ch'i s impinìsan sèmpar da piò ad lìquid (anc di lìtar) e 'd àtar parasìta ch'i crésan lè. Al sachi cìstichi i pōlan rivàr anc a vint cm ad diamétar e a gh'è da tiràr-i via oprànd in présia 'l malâ parchè se la cisti la sa śbraga da par lē o durànt 'l intervènt la libra 'l lìquid ch'la gh'à dèntar ch'l è salâ e trasparènt cuma l'àqua [2] ma dimóndi tòsic e al pōl anc purtàr a la mòrt d'l òspit par shock anafilàtic. Quànd al caṅ o 'n lóv al magna dla carna cun dal cisti dèntar, a s sèra 'l sérć parchè al larvi i finìs'n in dal sò budèli par crésar e dvintàr di bêg adûlt.
In Itàglia ch'al mâł chè a s cata specialmènt in Sardéggna, in dua 'l è endèmig, parchè la pégura l'è 'n òspit intermèdi dimóndi impurtànt esénd ch'la magna dimóndi èrba muśnènta dla mèrda di caṅ.
Culegamènt estéran
Nòti
- ↑ Echinucuccóśi: minga alàrm. Al Gaśetèṅ al s curéśa Fnovi.it, 9 'd Agóst dal 2012
- ↑ Echinucuccóśi cìstica umàna Istitùt Zooprofilàtic sperimentàł dla Sardéggna
Àtar prugèt
Wikiquote contiene citazioni di o su Echinucóccus granulóśus
Wikimedia Commons contiene file multimediali su Echinucóccus granulóśus
