Dialét bàs mantuan
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Mantuàn |
Al dialet bàss mantuan l'è un dialèt ad l'emiliàn ch'a 's parla int la zòna bàsa de la pruinsa 'd Mantua.
Al vèn clasificàt cóm dialèt emiliàn, cont diferènz dal dialèt ad mantua cità, e gròs vesinànz con i dialèt Guastalés e Mirandulés; ànca se cósta distinsiùn l'éra stàda zamò fàda da Bernardino Biondelli int al 1853 (lü l'ha dit che 'l Mantuàn el fa part ad la variànt mantuan-fraréza 'd l'Emiliàn)[1]
Esemp de lengua
Proverbi
Susèra
- Pötòst che gnint, l'è mèi pötòst.
- Quand al cavalér al s'imbròia, al padrùn al s'desbròia.
- I Mantoàn, quèl ch'i fa mìa incö i la fa dmàn.
Ona novella del Boccasc
Dialèt de Pòsg
Av dìgh dónca che ind i témp dal prim rè ad Cìpri, dòp che Gofrè ad Bügliòn l'ha avü vint Tèra Sànta, è sücedü che una zentildóna ad Guascógna l'è andàda in pelegrinàcc al Sepùlcar, e quand l'è turnàda da 'd là, arivàda ch'la fü a Cìpri, da chi óm ch'an g'ha cör, da vilàn la fü insültàda. Lé, tüta duluràda sènsa nesün ch'la cunsulès, lamentàndas la pansè d'andàr dal rè a dar zò la sò denünsia; ma 'gh fü dét da alcün ch'la gh'andarè per gnènt, perchè l'éra tant al gran balòs e pòch ad bòn che, invéze ad far giüstìsia ai àltar, quand lór i éra ufés, l'éra tant vil ch'l'an supurtàva tànte d'insolènse per sua màrsa vargógna, e tüt quèi gh'avévan di dispiazér, i sa sfugàvan col fàragh ün quàlch insült o svergugnàral. La pòvra dóna, sènsa sperànsa 'd far vandèta, per cunsulàras ün pòch dla sò nòia, la s'è decìza 'd volér musgàr la mizéria dal rè; e, pianzènd, la gh'è andàda davànti e la g'ha dit: "Car al mè siór, mì an vègn mìnga a la tò prezènsa parchè mì am aspèta che tì a fàsi vandèta dl'ingiüria ch'm'è stàda fàta ma, in cumpèns ad quèla, at prégh che at m'insègni cóme at sufrìsi quèle che a sò ch'i 't fa, parchè imparànd da tì, mì a pòsa supurtàr la méa, che lü, al nòstar Siór, al sa se mì a podès far, luntéra at la darìa, parchè tì 't sè bòn ad purtàran ün mücc".
Al rè, che fin d'alùra l'éra stà tard e pégar, cóm sa 'l sa 's füs dasmisià, l'incuminzè da l'ingiüria fàta a 'sta dóna, che con tüt la ràbia al l'ha vendicàda, ad ésar ün rigurùs parsecütór ad tüt quèi che cóntra l'unór dla sò curóna i avès fat quèl in séguit.
ibidem, pagg. 268-269
Nôti
Bibliugrafia
- Ferdinando Arrivabene, Vocabolario mantovano-italiano, Mantova, 1882
- Mario Bardini, Vocabolario mantovano-italiano: come si dice in Italiano?, ed. La Tor dal Sücar, 1964
- L. Giovetti, A. Facchini, F. Ferrari, C. Quarenghi; Scrìvar e lésar in dialet; ed. Sometti editore; 1979
- Clemente Merlo, Italia dialettale
- Glauco Sanga, Dialettologia lombarda
- AA. VV., Parlate e dialetti della Lombardia. Lessico comparato.
- Ottavio Lurati, La lombardia, in I dialetti italiani. Storia struttura uso, a cura di Manlio Cortellazzi et alii, Torino,
UTET, 2002.
- Vittore Colorni, Il territorio mantovano nel Sacro Romano Impero. Periodo comitale e periodo comunale, Milano, Giuffrè, 1959.