C'l artìcol chè 'l è scrit in Carpśàn Emiliàn

Un vèś dla Grécia antìga, négher a figùri ròsi, cun un rapimèint 'd ragàsi
'L Ulìse ch' al cumpàgna a cà la Criśèide, piturê in dal 1648 dal Claude Lorrain

Criśèide (Χρυσηίδα in gréc), 'l è 'l patronìmic ch'a s dróva in dla mitulugìa gréca per ciamèr la fiōla 'd Criśe, dal nom invéci 'd Astìnome.

Durànt la guèra 'd Tróia, i gréc, per catèr quel ch'i gh'ìven biśògn, i rasièven in di dintórna di lor acampamèint. Mèinter ch'i fèven rasìa a Tebe, i tulìven anca soquànti ragàsi e tra chi lōr a gh'éra la Criśèide e dagli ètri. A 'l mumèint edla spartisiòun dal butèin, la Criśèide la tòca in sorta al rè 'd Micéne, 'l Agamènon. Adèsa la ragàsa la gh'ìva da servìr al re e da durmìr-eg ség in dla tenda.

Só pèder Criśe però al ne s dà mìa pêś ed la bruta sort tuchèda a la fiōla e acsè al va da 'l Agamènon a perghèr-el ed dèr-'gh-la indrē, purtènd-egh anca di rigài. 'L Agamènon, ispirê anca dal Śèus, al ne vōl mìa cuntintèr al vèć e 'l al trata anca mêl. Turnê 'l Criśe in dal tèimpli dal dio Apòl, in dû lò al feva al prēt, al ghe dmànda giustìsia, e acsè al dio al manda la pesta in dl acampamèint di gréc.

'L Agamènon, capî 'd ès'r in dal tort, al dà 'l incàreg a 'l Ulìse 'd restituìr la śóvna a 'l vèć pèder.


«

Crise sacerdote d’Apollo, essendo venuto alle navi de’ Greci per riscattare Criseide sua figlia, è villanamente discacciato da Agamennone. Nel ritornare a Crisa egli supplica Apollo di vendicarlo del ricevuto oltraggio. Il Dio manda la peste nel campo dei Greci. Achille chiama i duci a parlamento; e Calcante indovino, rassicurato da lui, palesa la cagione dell’ira del Nume, cui dice non potersi placare che col restituire Criseide. Risentimento d’Agamennone, a cui è acerbamente risposto da Achille. Agamennone monta nelle furie e minaccia di rapire ad Achille Briseide in compenso della schiava ch’egli acconsente di rendere al padre. Achille adirato protesta che più non combatterà pei Greci. Il parlamento è disciolto. Briseide è consegnata agli araldi d’Agamennone. Lamenti d’Achille. Tetide sua madre lo consola. Criseide è restituita al padre, e la peste cessa dal fare strage de’ Greci. Tetide salita al cielo prega Giove di concedere vittoria ai Troiani finche i Greci non abbiano rintegrato l’onore del suo figlio. Giove acconsente col cenno del capo. Giunone viene per questo a contesa con lui; ma Vulcano con accorte parole compone l’ire de’ coniugi, e votando da bere in giro agli Dei, ne suscita il riso. Al fine della giornata tutti gli Dei ritiransi ne’ loro palagi a prender riposo.»

(IT)(Sùnt 'd al prìm lìber 'dl' Ilìade da la pert 'd al Vincenzo Monti, in dal 1825)
«
Criśe, prēt dal dio Apòl, andê in di paràǵ di gréc per riscatèr só fiōla Criśèide, al vin mandê vìa col brùti manéri da 'l Agamènon. Turnê a Criśa, al vèć al préga 'l dio Apòl ed vendichèr al tort subî. Al dio al manda la pesta in dal camp di gréc. 'L Achìl al ciama i cmandànt in cunsìli; al stròleg Calcànt al ghe spiéga ch'a gh'è i só perchè se 'l dio 'l è arliê e a s pōl cuntintèr-el sōl cun la restitusiòun a só pèder edla śóvna Criśèide. Arlìa dl Agamènon e rispòsta catìva dl Achìl. Infurièda dl Agamènon e la só prumèsa 'd tōr vìa la Briśèide a 'l Achìl in cambi dla restitusiòun a 'l pèder dla Criśèide. Rabia dl Achìl e só tolta indrê da la misćia dal cumbatimèint. Fin dal Cunsìli. Briśèide la vin purtèda a 'l Agamènon. I lamèint dl Achìl. Só mèder Teti la gh'fa curàǵ. La Criśèide la vin purtèda indrê a la cà 'd só pèder. La pésta la lasa lè ed masèr i suldê gréc. La Teti la salìs in dal cēl per perghèr al Śèus ed fèr vinser i trujàn infintànt che i gréc i nn'àpien ripristinê 'l unōr ed só fiōl Achìl. Al dio Śèus al dîś ed sè cun la testa. A só mujér Giunòun la n gh'va minga śò; mo 'l dio Vulcàṅ col só manéri al fa fèr la pêś ai dū spōś, al vóda da bèver in gir per tùt i bicér di dìo, fend-i rider. A la fin dal dè tut quant i dio i tórnen in di só palâs a 'rpunsèr-es.»
(MUD)


Vóś lighèdi

Colegamèint estèren