Confûci
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Bulgnaiṡ |
Confûci (cinais:孔子; pinyin: Kǒng zǐ; Wade-Giles: K'ung-tzu, o Chinese: 孔夫子; pinyin: Kǒng Fūzǐ; Wade-Giles: K'ung-fu-tzu) 'l éra stè un filòsof cinais, fundatåur dal Confucianîsum.
La só filosofî l'éra fundè såura la murèl persunèla e puléttica, såura l'onestè däl relaziån socièli, giustézzia, al rispèt de l'autoritè int'la famàjja, mo anch' såul int'l èser sinzér e unésst vêrs i èter.
Biografî
Segånd la tradiziån, Confuci l'era nèd int'la zitè ed Zou, int'al stèd ed Lu, qualla ch'adès as ciama Shandong, in dal 551 a.C..
Só pèder, un ômen pôver disendänt da la Dinastî Shang, al s era maridè a 65 ân cåun na bagàja ed 15, e un matrimòni dal zèner a l'època al n'éra brîsa tant azetè. Confûci, ch'l avêva pers al pèder a l'etè ed trî ân, l'è stè tirè só da so mèder che, anch's i vivêven in povertè, i avêven guanté a dèr un istruziån al fiôl.[2].
An savän brîsa con certazza l'etè ed Confûci mo as sà ch'ai riussé ed vanzèr sòzi dal Shì (士), una clâs sucièl a metè strai sgnåuri e al pió mudèst, pénna ed zänt ch'la zarchèva ed fèrs una posiziån int'la sozietè grâzia a låur inteligiänza e cgnussänza.
L'etè dal Confûci l'è stè in lénnia cån la só filosofî, l'era mudèst e chiêt, as cusinèva da magnèr da par ló e a i piasèva d'èser paghè in natûra pr'i só insgnamént. Int'i ûltum ân la só scôla l'era vanzè di mondi inpurtant, la gnèva tolta a esänpi d'educaziån mo la dèva fastîdi ai putént atais ch'i custrénzen al masster a scapèr da la Cîna par salvèrs la vétta.
Dåpp dî ân l'era stè rivalutè e ai dénn däli incunbänz prestigiåusi, comm ambassadåur.
Turnè a Lu, a s métt a insgnèr fén a la mort.
Insgnamént
Int'i só Diâlog, Confûci as presänta cunpâgn'a un'n "mass ch'al n'à inventè gninta"[3], e l'onnich dvair ch'l à l'è ed trasnmetter la sapiänza dî antîg. In cl'ôvra lé, l'invitè i só studént a riflèter profondamänt pr'aprofondîr la cgnussänza dal pasè e pr'arzàvver i insgnamént col stûdi dî tèst antîg.
In tänp ed guèri tremändi strai stèd cinîs, Confûci l'à tirè fòra anch'al cuncèt ed "Mandèt dal zîl" (天命 pinyin: Tiānmìng), int'la pusibilitè d'unifichèr totta la Cîna e dèr pès e ricazza a la popolaziån.[4].
Inpurtanta l'è ancha l'idéa confucièna dal jūnzi (君子), parôla che prémma ed Confûci la vlêva dîr "nubiltè ed sangv", advintè dåpp "nubilté d'l'ânma, ciapè cun la prâtica däl virtó". Al só insgnamänt l'éra donca urientè a la furmaziån ed tott i òmen, e mia såul ai fiû dî sgnåuri.
Filosofî
In Cîna i só prezèt i én advintè cunpâgn'a 'na religiån, as discutéss se al Confucianîsum al pòsa èser considerè una religiån. I tèst confucièn i n dscårren mai ed Dio e i tralassen di mondi ed quî ed spiritualitè o ed natûra d'l ânma.
I prinzéppi dal del Confucianîsum i an tolt cunséns såura tott parché i eren fundè int'äl tradiziån e cardänzi cinaisi. Defâti Confûci al ludèva la famàjja, l'adoraziån dî antenè, al rispèt pr'i vécc da pèrt dî zûven.