Ciro Menotti
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Miranduléś |
Ciro Menotti (Miarìna 'd Carp, 23 ad Śnar dal 1798 - Mòdna, 26 ad Maǵ dal 1831, a s lèś ['t͡ʃiɾo me'nɔtti] in Itagliàṅ) 'l è stâ 'n patriòta itagliàṅ.
Biugrafìa
Liberàł e cumersànt ad mistēr uriginàri dal Carpśàṅ, da sèmpar cuntràri a 'l ucupasiòṅ austrìaca in Élt-Itàglia, Ciro al s iscrìv a daśnóṿ an a la Carbunerìa tgnénd di cuntàt c'n i sìrcui liberài francéś e dvintànt in pôc tèmp al sò riferimènt in dal Ducâ 'd Mòdna.
In séguit, insém a 'l avucàt Enrico Misley, al dascór c'n al duca Fransésc IV par śibìr-'g ad tōr al cmand 'd un muimènt rivulusiunàri par casàr via gl'austrìac. Al duca, ch'l éra dimóndi ambisióś e ch'al vliva śgrandìr al sò Stat sprand anc ad pasàr a rang ad rè, in dal 1812 'l iva tòlt in mujér la Maria Beatrice 'd Savòja ma 'l n éra minga dvintâ 'l rè dal Régn ad Sardéggna parchè a la mòrt ad Vitòri Emanuēl I 'l éra andâ sù Carl Fliś.
A 'l inìsi Fransésc IV al n dà minga al sò apòǵ a Ciro ma 'l armàgn a spetàr par védar cuś a sucéd in Frància e in Àustria ma in tut al manéri al n fà gnanc gnint cóntar Menotti a 'l cuntràri ad qvél ch'l iva fat in chi an lè a di àtar carbunàr cundanâ a mòrt cuma 'l prēt pusidiéś Giuseppe Andreoli giustisiâ a Rubéra in dal 1822.
Quànd in dal 1830 Menotti e Misley i s daṅ da far par catàr di apòǵ a 'l èstar e in dal sità darènt cuma Bulógna e Parma par muntàr sù n'arvòlta p'r al 5 ad Favràr d'l an dòp, al duca al fà arestàr al carpśàṅ in dla sò cà in sènt'r a Mòdna fra 'l 3 e 'l 4 ad Favràr dal 1831 ma 'l è custrét listés a scapàr via a Mantṿa, in alóra in dal Régn Lumbàrd-Vènet cuntrulâ par Vièna, cun Ciro sèg parśunēr parchè l'arvòlta l'éra drē a scupiàr in tuta l'Emìglia.
Cun 'l ajùt di austrìac al duca Fransésc IV al pōl turnàr a Mòdna 'l méś dòp e 'l 26 ad Maǵ al fà impicàr Menotti in dla piàsa dla sitadèla. Prima 'd murìr Ciro 'l iva scrit na létra da dar a sò mujér e a i sò fiōi ma 'l giùdas Zerbini 'l iva decìś 'd a n cunsgnàr-'g-la briśa.