Artéccol in dialàtt bulgnaiṡ

La balanzunè l'é un cunponimänt fât pr èser rezitè, scrétt in dialàtt bulgnais nèd dal Sizänt. L é téppic dla mâscra bulgnaisa dal Dutåur Balanzån, ch'na vôlta as ciamèva Dutåur Graziàn, es l'é fâta da däl bacajè sänza fén ch'äli arénn d'avair un ligâm lògic. Äli én na caricatûra dal profesåur dl'universitè bulgnaisa ch'l é bån d inpresionèr i ignurànt anc quand al dîs däl bujè.

L'é un cunpunimänt téppic dla leteratûra in bulgnais.

Stòria

modifica

La prémma racôlta ed balanzunè ch'avän l'é stè scrétta da Properzio Talpi dal 1738. Al cminzéppi dl Otzänt ai n scréss anc al Cardinèl Lanbartén e vêrs la fén dl Otzänt as à d'arcurdèr Oreste Trebbi e Ettore Bresbi. Incû i scritûr ed balanzunè pió famûs i én Luigi Lepri, autåur anc d un dizionèri bulgnais insàmm a Daniele Vitali, e Romano Danielli.

Esänpi

modifica
«
Vudè, vudè sänza avair pòra, vudè dal vén, parché con al vén s manda luntàn la nójja e quand và vî la nójja ai é l’algrî ch’l’arîva e quand l’algrî l’arîva an s à pió in mänt i guâi, i dsgósst, äl pasiån, i mèl, i malân, äl tribulaziån, i dèbit, la pisån, äl tâs, e tótt chi èter diavlêri ch’i fan l òmen dsgraziè, mindécc, miserâbil, avilé, dscunsulè, meditabånnd. Parché l’algrî l’é la vétta, l’é al såul, la premavaira, la żòja, la cunsulaziån, l’âria, al calåur, al piasair e incôsa. Vudè, vudè dal vén e Dío v bandéssa la véggna, cla véggna che un dé pianté Nuà. Nuà, che piantànd la véggna, al mustré d èser un òmen soprafén come mé, che a sån un vès ed sapiänza, un santuèri ed dutrénna, ed cla dutrénna ch’sustén la veritè, ed cla veritè che såul int al vén la s atrôva, parché as dîs In vino veritas, ed cla veritè che adès l’é tant melvéssta, maledatta, vilipaisa, maltratè, biasimè, e che i ûst, pr an truvèrsla tra i pî e pr an avair di fastîdi, i s inżàggnen sänper d indiblîrla ażuntànd dl’âcua int al vén. Vudè, vudè dal vén, parché al vén fà l òmn inbarièg, e quand l òmn é inbarièg al crass in savair e in inteligiänza e al s cunvénz, sänza fadîga, che la tèra - cómm dscuêrs Galiléo - la gîra, la prélla, la sèlta, la sbalanza, la s arvôlta... e la manca ed såtta ai pî. Vudè, vudè dal vén, parché al vén fà durmîr, e quand as dôrum dla gròsa an s sént se al lèt l é dûr, se la mujêr taròca, se i ragazû i sgnôlen, se i pisunént i s bastånnen, s’al trånna, s’al tinpèsta, s’i tîren däl canunè, e as pôl fèr di insónni deliziûs. E fagànd di deliziûs insónni... as pôl cràdder pr un mumänt ed dvintèr un sgnåuri s’as é un puvràtt, un sapiänt s’as é un èsen, un galantòmen se as é un lèder, un żigànt se as é un macâc, e as pôl pruvèr tótti äl sensaziån dla vétta, bôni o catîvi: la sapiänza, la ricazza, al dulåur, al piaṡair, al ridéccol, la galé, al manicòmi, eczêtera, eczêtera. Vudè, vudè dal vén, vudè dal Menelécc asasén, dal Barlatta gagliòt, dal Sanżvais trasparänt, dal Muschèt uduråus, dal Barbêra gradàvvel, dal Vén d Asti friżànt, dal Marsàla ricostituànt, dal Sianpâgn spumànt, dl Alicànt amabiléssum, dal Bordó finéssum, dal Chianti alżiréssum, dal Vén d Nâpol pesantéssum, dal Conegliàn deliziuséssum, dal Lanbróssc apetitoséssum. Vudè, vudè dal vén e bvîn un bichîr. E se an bâsta un bichîr, bvîn una fujatta. E se la fujatta an é asè, mitî da pèrt la fujatta e al bichîr e bvîn un mèż lîter. E s’an bâsta al mèż lîter, bvîn un lîter, un buchèl, una mżatta, un pistån, un fiâsc, una zócca, un zucån, una damigèna, un baréll, un bigånnż, una bått, un butgiån, un tinâz, una castlè, un cantinån intîr!!! E... e se gnanc con tótt quasst a prî dîr ed stèr bän... lighèv una prêda al còl e andèv a anghèr in fånnd a Raggn! (L'élog' dal vén d'Ettore Trebbi in Bologna che ride - 1899)»


Leteratûra

modifica

Informaziån tôlti dal Sît bulgnais: [1]