C'l artìcul chè 'l è scrit in Bulgnaiṡ Emiliàn

Lècch: Al zänter d'la zitè.


Lècch (Lecch par lunbèrd, Lecco in itagliàn, Leucum par latén; Leck in tedèsch) l'è una cmónna ed stra sé e nå 47.000 abitànt e l'è la capitèl d'la Pruvénzia ed Lècch.

Al sît

Lècch al s câta int'la pèrt pió meridiunèl dal râm dal lègh ed Còm ch'al gh'ha al só istess nomm, int'la rîva urientèl, indóvv dal lègh al vén fòra al fiómm Adda. Lècch l'è culeghè a cl'ètra rîva dal fiómm da tri pónt: al Pånt Kennedy (da la metè dî ân Zincuanta dal sècol pasè), al Pånt Azzone Visconti (al pió vèc', ch'l'è dal Mediuév) e al Pånt Alessandro Manzoni (inaugurè dal 1985)
La zitè l'è zircundè da un moccia ed muntâgn: al San Martén, al Dåu Màn, al Melma, al Piz d'Erna, al Resegån e al Magnòden i én i pió inpurtànt.
Lècch l'è traversè da tri turént: al Gerenzån, al Caldån (par 'na gran pèrt interè), e al Biån.

I riån

Al teritòri d'la cmónna ed Lècch acsé cum l'è al dé d'incû l'è stè trè só stra'l 1923 e al 1928, quand i àn mèss insamm i teritòri d'ónnds cmónni: Lècch, Castèl såura Lècch, San Zvân a la Castègna, Ranc ed Lècch, Laurca, Ulè, Aquè, Germanaid, Belaid, Magiànech e Ciùs.
Incû la cmónna ed Lècch l'è divîs in zénc fraziån:

  • 1. Zänter ed Lècch e la vècia fraziån ed Pescarènich;
  • 2. Castèl e Vièl Turati;
  • 3. San Zvàn, Laurca, Ranc, la vècia fraziån ed Bunazénna e Ulè;
  • 4. Germanaid, Belaid, la vècia fraziån ed Caleòt e Aquè;
  • 5. Magiânech e Ciùs.

L'ecunumî

L'ecunumî d'la zitè ed Lècch la s fånda incû såura al setåur d'la siderurgî. Anch's' al vèci fabrich pussee famùs (Fiocchi, Badoni e Caleotto) sun sparidi u ridimensiunàa de bun, cumè anca la Leuci (fabrica de lampadini), la Riello (fabrica de caldai) e l'Icam (fabrica de ciculàt, che nel gir de pöch ann la narà a Ursenich, in Pruvincia de Comm).

In di ültim ann s'è svilupàa'l turism, atiràa dai (pöch) spiagi del lach, dai muntagni d'inturn e dai Sit manzuniàn, val a dì i sit in duvè il Manzoni l'ha ambientàa el sò rumanz pussee famùs, I Promessi Sposi.

I munument

I munument pussee impurtant hin:

  • el Domm de San Nicolò (Sagràa Basilica, a Lecch center), gesa in stil neoclassich fàa sü a la fin del XIX secul; el sò campanil, vôlt 96 meter, l'è ün di pussee grand d'Italia;
  • la Tur Viscuntea (Piazza XX Settembre, a Lecch center), in duvè ghè el Musee di armi;
  • el Teater de la Società (Piazza Garibaldi, a Lecch center), in stil neoclassich;
  • ün pezz di vecc mura se pörun vedè in via Volta, visìn a la staziùn;
  • el Palazz Belgioioso (Curs Matteotti, a Castèll), in duvè che gh'hin i Musee civich de Lecch e'l Planetari;
  • la Vila Manzoni (Largh Caleòtt), in duvè el scritùr Alessandro Manzoni el viveva d'estaa quand l'era piscinìn;
  • i Sit manzuniàn: la casa de Lucia (a Ulàa e ad Aquàa), la casa de Renz (ad Aquàa), el "palazzott" de Don Rodrigo, la gesa de Don Abundi (ad Aquàa), la capelina in duvè Don Abundi l'ha incuntràa i Bràaf (ad Aquàa), el cunvent de Fra' Cristofur (a Pescarenech) e'l vecc sit in duvè el Biùn nava dent al fiüm Adda (il curs del turent l'è stàa dopu deviàa), in duvè Lucia l'aveva ciapàa la barca per scapà a Munscia.

Persunagg famùs

I persunagg pussee famùs ligàa in üna quaj manera a Lecch hin:


(manca)Cèinter pió impurtânt ed la LumbardéiaCheplûg dla LunbardîCapoluoghi della Lombardia (da tradurre)Capoluoghi della Lombardia (da tradurre)Capoluoghi della Lombardia (da tradurre)Capoluoghi della Lombardia (da tradurre)Capoluoghi della Lombardia (da tradurre)Capoluoghi della Lombardia (da tradurre)

BergamoBêrgamBêrgumBèrghemBergam | BresciaBrèsaBrësaBrésaBrësa | ComoCômCòmCòmCum | CremonaCremòunaCarmånnaCremòunaCarmona/Cremona | LeccoLèchLècchLèch | LodiLôdLôdLòdLod | MantovaMântvaMantvaMantvaMantua | Monza e BrianzaMòunsa e BriânsaMånza e BriänzaMòunsa e BriànsaMonsa | MilanoMilânMilànMilanMilàn | PaviaPavéiaPavîPavéaPavia | SondrioSòndriSondriSòndriSondri | VareseVarèişVaraisVarésVaréṡ |