C'l artìcul chè 'l è scrit in Miranduléś Emiliàn

Artéccol in dialètt mudnés

Na curnàcia


La curnàcia (Corvus corone, cornacchia in italiàn) 'l è 'n uśèl dla famìja di córvid. L'è na bèstia dimóndi inteligìnta e la pōl anc èsar dumesticàda da 'l óm.

La curnàcia la gh'à du sótaspéci:

  • Corvus corone corone
  • Corvus corone cornix

Descrisiòṅ

Prim piàṅ 'd na curnàcia griśa
Na curnàcia négra ch'la bèca quèl
Na curnàcia pugiàda su 'n ram

La curnàcia griśa (Corvus corone cornix) l'è difarénta da la spéce prinsipàla (Corvus corone corone) par via dal culōr dal sò plumi ch'i èṅ griś ciàr. Gl'ali invéci i èṅ négri, acsè cuma al timunéri e la tèsta.

La curnàcia négra l'è invéci négra dal tut e luśénta e l'è difarénta da 'l córuv parchè l'è 'n po' più pìcula e parchè a gh manca la placa biànca a 'l inìsi dal bèc. I śōvan dal dū spéci i èṅ però praticamènt cumpàgn.

Al curnàci négri e quéli griśi (o biśi) i miśùran sinquànta cm a 'l incìrca e i s pōlan cupiàr anc fra 'd lōr.

Cuma la gaśa e la tàcula, la curnàcia l'è na ladra anc lē parchè la pōl ciapàr e purtàr sèg di śavài ch'la cata in gir.

Distribusiòṅ

'L è pusìbil védar la curnàcia in Europa, Àśia e in dl'Àfrica dal nòrd. In Itàglia 'l è 'n uśèl dimóndi cumùṅ e la fà al gnal ad sóta di dumìla métar, in di bòsc ma anc in du a gh'è 'l óm.

Vóś

I sò sîg i èṅ di fòrt craaak craaak craaak. La fà i sò vèrs dimóndi da spés (cra), in na manéra difarénta e più curta rispèt a 'l córuv imperiàł ch'invéci al fà di cro-cro. Dal vòlti al curnàci, specialmènt quànd i èṅ tgnudi in catività, i gh la càv'n a far di vèrs sìmii a qVéi 'd 'l óm e anc a 'rpétar dal paròli.

Alimentasiòṅ

Al curnàci i màgnan da tut, i n èṅ minga di rapàś, i màgnan dal caróggni, fruta, pulśèṅ e óṿ. 'L è par cal mutìṿ chè ch'al curnàci i mét'n in perìcul chi atri spéci 'd uśèi. I n s tìran pò minga indrē s'a gh'è anc da magnàr di uślèṅ più pìcui, cuma quéi di mèrui.

In di sènt'r abitâ, al curnàci i pōl'n anc andàr a ravanàr in dal rusc o vèrar dal spòrti par catàr di scart dal magnàr d'l óm.

Riprodusiòṅ

Al curnàci i faṅ da quàt'r a siē óṿ fra Mars e Maǵ. I èṅ biślùnghi, lisi e 'n pôc luśènti. Al gnal 'l è fat sù a cópa, impinî bèṅ cun di ram, di spróc e di fii 'd èrba. I gnai vèć i èṅ druâ da spés da di àtar uśèi grôs. Al curnàci śōvni i làs'n al gnal quànd i gh'aṅ quàt'r o sinc stmani 'd vita.

Culegamènt estéran


Animali della campagna emiliana (tradurre)Bèsti ed la campâgna emiliânaBisti d'la canpâgna emigliènaBèsti dla campagna emiglianaBesti d'la campâgna emiliana

anatranâderanàdranàdranàdör | barbagiannibarbagiânbarbazànbarbagiàṅ | bue | pidocchiopiōcbdòcpiôc'bdòc | bigattinobigatèinbigâtbègatèṅ | biscia / serpebésabessabéssabîssa | baco da seta / bombicebèigh da sèidabigàt dla saidabigâtbigàt | rosporôspbòtrospbòt | canecâncancâncan | capponecapòuncapåncapòuncapôn | cavallocavâlcavàlcavâlcavàl | caprachêvrachèvrachèvracrèva | cuculocóchcócchcócchcócch | conigliocunîn-cunéjcunéicunéj o cunèṅcunî | cornacchiacurnâciacurnâciacurnacia | asinoêṣenèsenèsenèsen | apevrèspaevbêgaev | formicafurmîgafurmìgafurmìgaformìga | gallogâlgàlgalgàl | gallinagalèinagalénagaleinagalén'na | gattogâtgàtgatgàt | gazzagâzagâżagaśa | grillogrélgrélgrilgrél | lupolòuvlauvluvlöv | ramarroingòrligùrramarligùr | leprelēvralivralevralëvra | chiocciola / lumacalumêgalumègalumagalumèga | lucertolaarzintèlaluśêrtaluśertalusértla | maialenimêlpôrzporcgosèn | moscamòscamåscamoscamōsca | merlomêrelmèrelmerulmèrel | mulomólmóllmulmóll | talpatêlpamusåntèlpamusön | porcellinonimalèinninénninetninén | ocaôcaócaocaóca | pipistrelloparpastrèlpalpastrèlpapastrèlpalpastrèl | topo / sorcio / rattopòundgapåndgasoragpôngö | farfallaparpâjaparpàiaparpajaparpàia | passeropâsrapàserpàserpàser | pettirossopetròspetråsspetros | pecorapēgrapigrapegurapigra | piccione / colombopisòunpizônclombpizôn | pulcepólgapólsapulsapólsa | ragnorâgnràgnragnràgn | rana / ranocchioranôcranòcranaranòc | ricciorésrézzris | rondinerundanèinarundanénarundaninaröndanén'a | scarafaggiopanarâsaburdigånscaravàś | cinghialezingèlzignèl | tignola / tarmatêrmlatarmatarmatarma | tarlotarōltaroltaroltarol | tafanotavântafàntavàṅ | tacchinopîttòchtoctòch | vaccavâcavàcavacavàca | volpevòulpavôulpvólpvôlpa | cicalasighêlazigalasicalazigala | zanzarasarabîgazinzèlasinsàla | civettasfètlazvèttasivetazivètta